Przedsiębiorca zwolniony podmiotowo z VAT, na przykład ze względu na osiąganie obrotów poniżej ustawowego progu, może świadczyć usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów. Tego typu świadczenia są określane jako wewnątrzwspólnotowe świadczenia usług. Jeśli usługi te podlegają opodatkowaniu według art. 28b ustawy o podatku od towarów i usług (u.p.t.u.), usługodawca musi zarejestrować się jako podatnik VAT-UE. Art. 28b u.p.t.u. określa miejsce świadczenia usług na rzecz podatników jako miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. Jeśli usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, znajdującego się w innym miejscu niż siedziba, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Potwierdza to interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 22 lutego 2011 r., sygnatura IPPP3/443-1166/10-2/IB. Zarejestrowany podatnik VAT-UE ma obowiązek składania informacji podsumowujących (VAT-UE) do urzędu skarbowego.
Obowiązki podatnika VAT-UE
Zwolnienie z VAT a eksport usług - w transakcjach z kontrahentami z innych państw UE przedsiębiorca musi używać nadanego numeru VAT UE. Wymóg ten wynika z art. 96 ust. 10 ustawy o podatku od towarów i usług (u.p.t.u.), który stanowi, że podatnicy dokonujący wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub świadczenia usług, do których stosuje się art. 28b, muszą zarejestrować się jako podatnicy VAT UE przed dniem dokonania pierwszej dostawy lub świadczenia.
Numer VAT UE jest obowiązkowy w przypadku:
Wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
Wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Świadczenia usług określonych w art. 100 ust. 1 pkt 4 u.p.t.u. dla podatników VAT lub osób prawnych.
Nabywania usług podlegających art. 28b u.p.t.u., gdzie nabywca jest podatnikiem.
Art. 28b u.p.t.u. określa miejsce świadczenia usług na rzecz podatników jako miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. W przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, znajdującego się w innym miejscu niż siedziba, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Art. 96 ust. 10 u.p.t.u. nakłada obowiązek na podatników, którzy zamierzają dokonywać wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub świadczenia usług, do których stosuje się art. 28b, aby przed dniem dokonania pierwszej dostawy lub świadczenia, zarejestrowali się jako podatnicy VAT UE.
Art. 100 ust. 1 pkt 4 u.p.t.u. dotyczy obowiązku składania informacji podsumowujących przez podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE. Informacje te muszą obejmować usługi świadczone na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub osób prawnych niebędących podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej, świadczonych na terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium kraju.
Sposób opodatkowania transakcji
W zależności od sytuacji, transakcje zakupu towarów będą opodatkowane w państwie dostawy lub przez nabywcę. W pierwszym przypadku nie używa się numeru VAT-UE, w drugim numer ten jest konieczny. Formularz VAT-R w części C.3 powinien być odpowiednio wypełniony, zaznaczając lub nie kwadrat 59, co dotyczy podatników niepodlegających obowiązkowi rejestracji jako podatnik VAT czynny.
Jeśli wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) nie przekroczy 50.000 zł, firma nie ma obowiązku rozliczania VAT z tego tytułu. Podatek VAT nalicza sprzedawca w kraju dostawy według tamtejszej stawki VAT, a firma nie deklaruje tego zakupu w Polsce. Zgodnie z art. 2 pkt 9 u.p.t.u., wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jest definiowane jako nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami wysłanymi lub transportowanymi na terytorium kraju inne niż teren sprzedaży, przez nabywcę, dostawcę lub na ich rzecz. Art. 9 ust. 1-2 u.p.t.u. wskazuje, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jest nabyciem prawa do rozporządzania jak właściciel towarami wysłanymi lub transportowanymi na terytorium kraju inne niż teren sprzedaży, przez nabywcę, dostawcę lub na ich rzecz.
Deklaracje i obowiązki podatkowe
Przy nabywaniu i świadczeniu usług na rzecz kontrahentów z UE, należy zaznaczyć odpowiednie pozycje w formularzu VAT-R. Obowiązek składania informacji podsumowujących VAT-UE dotyczy zarówno podatników VAT czynnych, jak i zwolnionych. Art. 100 u.p.t.u. stanowi, że podatnicy są zobowiązani składać zbiorcze informacje o dokonanych usługach na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub osób prawnych niebędących takimi podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej, świadczonych na terytorium innego państwa członkowskiego niż terytorium kraju.
Import usług należy deklarować na druku VAT-9M, który jest przeznaczony dla podatników nie składających VAT-7, VAT-7K lub VAT-8. Deklaracja ta dotyczy rozliczenia podatku należnego bez prawa do odliczenia. Zgodnie z art. 28b u.p.t.u., miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik ten posiada siedzibę działalności gospodarczej. Jeśli usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, znajdującego się w innym miejscu niż siedziba, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Podział obowiązków podatkowych
Należy rozgraniczyć sytuacje, gdy firma działa jako:
Usługodawca, świadczący usługi opodatkowane poza Polską, gdzie zobowiązanym do rozliczenia podatku jest usługobiorca - w tym przypadku firma musi złożyć informacje podsumowujące VAT-UE.
Usługobiorca, nabywający usługi z zagranicy, gdzie miejscem opodatkowania jest Polska - w tym przypadku firma musi rozliczyć podatek należny VAT na formularzu VAT-9M i uregulować należny podatek VAT na konto właściwego urzędu skarbowego.
Jeśli WNT nie zostało zadeklarowane do rozliczania na zasadach ogólnych, do momentu przekroczenia limitu 50.000 zł firma nie ma obowiązku rozliczania podatku VAT. W takim przypadku podatek VAT nalicza sprzedawca według stawki obowiązującej w jego kraju, a zakup nie jest deklarowany w Polsce. Na otrzymanym dokumencie sprzedaży powinien być wskazany (naliczony) zagraniczny podatek VAT. Tego rodzaju zakup w ogóle nie będzie deklarowany przez firmę w Polsce na gruncie podatku VAT w żadnym formularzu podatkowym.
Przykład - świadczenie usług na rzecz kontrahentów z UE
Firma A, która jest zwolniona podmiotowo z VAT, świadczy usługi doradcze na rzecz kontrahenta z Niemiec. Zgodnie z art. 28b u.p.t.u., miejscem świadczenia tych usług jest siedziba działalności gospodarczej kontrahenta, czyli Niemcy. Firma A musi zarejestrować się jako podatnik VAT-UE i składać informacje podsumowujące (VAT-UE) do polskiego urzędu skarbowego. Art. 96 ust. 10 u.p.t.u. wymaga, aby przed dniem dokonania pierwszej dostawy lub świadczenia, podatnicy zarejestrowali się jako podatnicy VAT UE. Art. 100 u.p.t.u. nakłada obowiązek składania zbiorczych informacji o dokonanych usługach na rzecz podatników podatku od wartości dodanej.
Przykład - nabycie usług z UE
Firma B, również zwolniona z VAT, nabywa usługi IT od dostawcy z Francji. Miejscem świadczenia usług jest Polska, więc Firma B musi rozliczyć podatek należny VAT na formularzu VAT-9M. W tym przypadku nie przysługuje jej prawo do odliczenia podatku, co wynika z art. 28b u.p.t.u., który określa miejsce świadczenia usług na rzecz podatnika jako miejsce, w którym podatnik ten posiada siedzibę działalności gospodarczej.
Przykład - wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
Firma C, zwolniona podmiotowo z VAT, kupuje towary od dostawcy z Włoch. Jeśli wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów nie przekroczy 50.000 zł, Firma C nie ma obowiązku rozliczania VAT z tego tytułu. Podatek VAT nalicza sprzedawca w kraju dostawy według tamtejszej stawki VAT, a Firma C nie deklaruje tego zakupu w Polsce. Zgodnie z art. 2 pkt 9 u.p.t.u., wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jest nabyciem prawa do rozporządzania jak właściciel towarami wysłanymi lub transportowanymi na terytorium kraju inne niż teren sprzedaży, przez nabywcę, dostawcę lub na ich rzecz. Art. 9 ust. 1-2 u.p.t.u. wskazuje, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów jest nabyciem prawa do rozporządzania jak właściciel towarami wysłanymi lub transportowanymi na terytorium kraju inne niż teren sprzedaży, przez nabywcę, dostawcę lub na ich rzecz.
Zwolnienie z VAT a eksport usług - podsumowanie
Eksport usług przez przedsiębiorców zwolnionych z VAT wiąże się z określonymi obowiązkami rejestracyjnymi i deklaracyjnymi. Kluczowym elementem jest zrozumienie przepisów zawartych w ustawie o podatku od towarów i usług, zwłaszcza art. 28b, art. 96 ust. 10 oraz art. 100. Przedsiębiorcy muszą zarejestrować się jako podatnicy VAT-UE, składać odpowiednie informacje podsumowujące oraz, w przypadku importu usług, rozliczać podatek należny bez prawa do odliczenia. W sytuacji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, wartość transakcji determinuje obowiązki związane z rozliczaniem VAT.
Przedsiębiorcy powinni dokładnie analizować swoje transakcje i dostosować działania do obowiązujących przepisów, aby uniknąć ewentualnych sankcji podatkowych.
