Zgłoszenie do VAT w trakcie roku a remanent

Wycena remanentu końcowego jest elementem zamknięcia roku podatkowego dla przedsiębiorców prowadzących m.in. księgę przychodów i rozchodów. Prawidłowe ustalenie wartości towarów handlowych i materiałów wpływa na obliczenia dochodu do opodatkowania. W niniejszym artykule przedstawimy zasady wyceny remanentu końcowego, uwzględniając obowiązujące przepisy podatkowe.

Podstawy prawne wyceny remanentu

Zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (KPiR) oraz wyceny składników majątku reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r. poz. 2544, dalej: r.p.k.p.r.).

§ 26 ust. 1 r.p.k.p.r. stanowi, że materiały i towary handlowe objęte spisem z natury, sporządzanym na dzień 31 grudnia, wycenia się według:

• cen zakupu,

• cen nabycia,

• cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia.

Definicje pojęć:

• Cena zakupu – zgodnie z § 3 pkt 2 r.p.k.p.r.: cena, jaką płaci nabywca za jednostkę wyrobu lub towaru bez podatku od towarów i usług (VAT), pomniejszona o rabaty, upusty i inne podobne obniżki.

• Cena nabycia – według § 3 pkt 3 r.p.k.p.r.: cena zakupu powiększona o koszty związane z zakupem (np. transport, ubezpieczenie), pomniejszona o podatek VAT podlegający odliczeniu.

Status podatnika VAT a cena zakupu

Podatnik zwolniony z VAT

Podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm., dalej: u.p.t.u.) nie mają prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego przy zakupie towarów i usług.

• Art. 113 ust. 1 u.p.t.u.:

"Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł."

Zgłoszenie do VAT w trakcie roku a remanent - w związku z tym, dla tych podatników cena zakupu towaru obejmuje wartość brutto, czyli zawiera podatek VAT. Podatek VAT, którego nie można odliczyć, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm., dalej: u.p.d.o.f.), może być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów.

• Art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a u.p.d.o.f.:

"Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów podatku od towarów i usług, z wyjątkiem podatku naliczonego: a) jeżeli podatnik nie ma prawa do jego odliczenia na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług."

Podatnik czynny VAT

Po przekroczeniu limitu sprzedaży 200 000 zł lub dobrowolnej rezygnacji ze zwolnienia, podatnik staje się czynnym podatnikiem VAT.

Nabywa wówczas prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego na podstawie art. 86 ust. 1 u.p.t.u.

• Art. 86 ust. 1 u.p.t.u.:

"W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego."

Ważne: w takiej sytuacji cena zakupu towaru dla celów podatkowych jest ceną netto, czyli bez podatku VAT, który podlega odliczeniu.

Wycena remanentu końcowego

Przykład: Przedsiębiorca Jan Kowalski prowadzi działalność handlową. Do 29 listopada 2022 r. korzystał ze zwolnienia podmiotowego z VAT. W dniu 30 listopada 2022 r. przekroczył limit sprzedaży i zarejestrował się jako czynny podatnik VAT.

Wycena towarów na dzień 31 grudnia 2022 r.:

• Towary zakupione przed 30 listopada 2022 r.:

  • Cena zakupu: cena brutto (z VAT), ponieważ nie miał prawa do odliczenia VAT.

  • Ujęcie w remanencie: wartość brutto towarów.

• Towary zakupione po 30 listopada 2022 r.:

  • Cena zakupu: cena netto (bez VAT), ponieważ VAT podlega odliczeniu.

  • Ujęcie w remanencie: wartość netto towarów.

Korekta podatku VAT – art. 91 ustawy o VAT

Przepisy art. 91 u.p.t.u. dotyczą korekty podatku VAT naliczonego w odniesieniu do towarów i usług, które służą zarówno czynnościom opodatkowanym, jak i zwolnionym (tzw. działalność mieszana).

Korekta ta nie ma jednak zastosowania w sytuacji zmiany statusu podatnika z zwolnionego na czynnego VAT w odniesieniu do towarów handlowych.

• Art. 91 ust. 7 u.p.t.u.:

"Przepisy ust. 1–6 stosuje się odpowiednio do korekty podatku naliczonego od towarów i usług nabytych przed dniem, w którym podatnik stał się podatnikiem VAT czynnym, jeżeli w stosunku do tych towarów i usług przysługuje prawo do odliczenia."

W przypadku towarów handlowych zakupionych przed rejestracją jako podatnik VAT czynny, dla których nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT, nie dokonuje się korekty podatku VAT naliczonego.

Wpływ wyceny remanentu na dochód podatkowy

Wycena remanentu końcowego wpływa na wysokość dochodu do opodatkowania:

• Wzrost wartości remanentu końcowego w porównaniu z remanentem początkowym zwiększa podstawę opodatkowania.

• Spadek wartości remanentu końcowego zmniejsza podstawę opodatkowania.

Dlatego ważne jest prawidłowe ustalenie wartości towarów według obowiązujących przepisów, aby uniknąć błędów w rozliczeniach podatkowych.

Ujęcie VAT w kosztach podatkowych

Podatnik zwolniony z VAT, nie mając prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego, może zaliczyć go do kosztów uzyskania przychodów zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a u.p.d.o.f. Natomiast podatnik czynny VAT, który odlicza VAT naliczony, nie może uwzględniać tego podatku w kosztach.

• Art. 14 ust. 2 pkt 1 u.p.d.o.f.:

"Przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku, z wyjątkiem składników, które przed ich zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej."

• Art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f.:

"Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów."

Zgłoszenie do VAT w trakcie roku a remanent - podsumowanie

Wycena remanentu końcowego musi być dokonana zgodnie z obowiązującymi przepisami, uwzględniając status podatnika VAT w momencie zakupu towarów. Dla towarów zakupionych przed rejestracją jako podatnik VAT czynny, wartość remanentu ustala się w cenach brutto. Natomiast dla towarów zakupionych po rejestracji – w cenach netto.

Nie jest istotne, z jakiego okresu pochodzą ceny zakupu ani jakie elementy zawierają. Definicja ceny zakupu jest jednoznaczna i w różnych okresach prowadzenia działalności może przyjmować różne wartości.