Zasada kontynuacji działalności jest założeniem rachunkowości, które ma kluczowe znaczenie dla sposobu sporządzania sprawozdań finansowych. Zakłada, że jednostka będzie kontynuowała swoją działalność w dającej się przewidzieć przyszłości. Jednak w warunkach globalizacji i dynamicznych zmian na rynku, coraz więcej czynników może zagrażać tej kontynuacji. Celem tego artykułu jest omówienie czynników i przesłanek zagrożenia kontynuacji działalności oraz ich wpływu na sprawozdania finansowe jednostki.
Zasada kontynuacji działalności
Zasada kontynuacji działalności, nazywana również zasadą going concern, zakłada, że jednostka będzie prowadzić swoją działalność przez co najmniej jeden rok od dnia bilansowego bez zamiaru likwidacji lub istotnego ograniczenia skali działalności. To założenie wpływa na wycenę aktywów i zobowiązań oraz na sposób sporządzania sprawozdań finansowych. Regulacje dotyczące tej zasady znajdują się zarówno w polskim prawie o rachunkowości, jak i w międzynarodowych standardach rachunkowości. W polskim prawie kluczowe znaczenie mają przepisy ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r., które są zgodne z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE oraz Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 1.
Zagrożenie kontynuacji działalności może wynikać z różnych przyczyn, które można podzielić na czynniki finansowe, operacyjne oraz inne (pozostałe).
Czynniki finansowe
Do najczęściej występujących czynników finansowych należą:
Wysoki poziom zobowiązań netto – jednostka posiada znaczne zobowiązania, w szczególności krótkoterminowe, które mogą przewyższać jej aktywa obrotowe. Może to prowadzić do problemów z płynnością finansową i niemożnością spłaty długów w terminie.
Zbliżający się termin wymagalności zobowiązań – brak możliwości spłaty lub refinansowania zobowiązań krótkoterminowych, co może prowadzić do narastających problemów z wierzycielami.
Odstąpienie przez dostawców od sprzedaży kredytowej – gdy dostawcy tracą zaufanie do jednostki i zaczynają wymagać płatności gotówkowych, jest to wyraźny sygnał problemów finansowych.
Ujemne przepływy środków pieniężnych – trwałe ujemne przepływy pieniężne z działalności operacyjnej mogą oznaczać, że jednostka nie generuje wystarczających środków do pokrycia swoich zobowiązań.
Niekorzystne kształtowanie się kluczowych wskaźników finansowych – takie jak wskaźnik płynności bieżącej, wskaźnik zadłużenia, czy rentowność majątku, które mogą wskazywać na rosnące ryzyko finansowe.
Czynniki operacyjne
Do czynników operacyjnych można zaliczyć:
Zamiary kierownictwa dotyczące likwidacji jednostki lub zaniechania działalności – decyzje o zakończeniu działalności w całości lub części mogą wynikać z braku perspektyw na poprawę sytuacji finansowej.
Trudności kadrowe – utrata kluczowego personelu, trudności z rekrutacją lub wysokie rotacje pracowników mogą destabilizować działalność operacyjną.
Utrata ważnych surowców lub dostawców – problemy z dostępem do kluczowych surowców lub utrata głównych dostawców mogą poważnie zakłócić produkcję i sprzedaż.
Zagrożenie ze strony konkurencji – intensyfikacja konkurencji, wprowadzenie nowych technologii przez konkurentów lub agresywna polityka cenowa mogą wpłynąć negatywnie na pozycję rynkową jednostki.
Inne czynniki
Inne czynniki mogą obejmować:
Procesy sądowe przeciwko jednostce – mogące skutkować wysokimi odszkodowaniami lub innymi negatywnymi konsekwencjami finansowymi.
Brak ubezpieczenia od ryzyk –brak odpowiedniego ubezpieczenia lub jego niedostateczny zakres może narażać jednostkę na poważne straty w przypadku zdarzeń losowych.
Niekorzystne zmiany legislacyjne lub polityki rządowej – nowe przepisy prawne lub zmiany polityki mogą wprowadzać dodatkowe obciążenia lub ograniczenia działalności jednostki.
Przykład
Przykładem sytuacji, w której może dojść do zagrożenia kontynuacji działalności, jest firma produkująca elektronikę, która z powodu rosnącej konkurencji i spadających cen swoich produktów zaczyna notować straty. Firma ma wysokie zobowiązania krótkoterminowe, które zbliżają się do terminu wymagalności, a jednocześnie nie posiada wystarczających środków na ich spłatę. Dostawcy przestają udzielać jej kredytu kupieckiego, co zmusza firmę do płacenia za surowce gotówką. W efekcie przepływy środków pieniężnych są ujemne, a kluczowe wskaźniki finansowe pogarszają się.
Na przykład firma "Tech Solutions" w 2022 roku zauważyła znaczny spadek przychodów z powodu wprowadzenia nowych, tańszych produktów przez konkurencję. W pierwszym kwartale 2023 roku, Tech Solutions odnotowała ujemne przepływy pieniężne, a jej wskaźnik zadłużenia wzrósł do niebezpiecznego poziomu. Dostawcy, zaniepokojeni sytuacją, zaczęli wymagać płatności gotówkowych, co dodatkowo obciążyło jej płynność finansową. Kierownictwo zaczęło rozważać restrukturyzację, ale prognozy finansowe na kolejne kwartały wskazywały na dalsze pogarszanie się sytuacji. W efekcie firma musiała ogłosić, że istnieje poważne zagrożenie dla kontynuacji jej działalności.
Zagrożenie kontynuacji działalności a sprawozdanie finansowe
Zakwestionowanie zasady kontynuacji działalności wpływa bezpośrednio na sprawozdania finansowe jednostki. Jeśli istnieją poważne wątpliwości co do kontynuowania działalności, jednostka musi sporządzić sprawozdanie finansowe zgodnie z zasadami likwidacyjnymi, czyli wyceniając aktywa na poziomie możliwych do uzyskania środków pieniężnych (cen sprzedaży netto).
Konsekwencje braku kontynuacji działalności w sprawozdaniu finansowym
Zmiana założenia kontynuacji działalności wymusza modyfikację sposobu sporządzania sprawozdań finansowych. Aktywa trwałe muszą być wyceniane na poziomie możliwym do uzyskania przy sprzedaży, a nie według kosztu historycznego. Sprawozdanie finansowe powinno zawierać informacje o bieżącej wartości majątku oraz wartość zobowiązań i rezerw.
Warto zaznaczyć, że sprawozdanie finansowe sporządzone przy założeniu kontynuacji działalności nie uwzględnia wielu czynników ryzyka, takich jak jakość produktów, satysfakcja klienta czy innowacyjność, które mogą mieć istotny wpływ na przyszłą działalność jednostki.
Określenie kontynuacji działalności w sprawozdaniu finansowym
Przesłanki braku kontynuacji działalności a sprawozdawczość finansowa - sprawozdanie finansowe powinno być rozszerzone o dodatkowe informacje dotyczące planów naprawczych jednostki, jeśli takie istnieją. Informacje te mogą obejmować planowane działania restrukturyzacyjne, poszukiwanie nowych źródeł finansowania, zmiany w zarządzaniu czy wdrożenie nowych strategii biznesowych.
Na przykład, w sytuacji Tech Solutions, firma mogłaby wskazać w sprawozdaniu finansowym, że planuje zainwestować w nowe technologie, które pozwolą jej konkurować na rynku, a także poszukuje dodatkowych inwestorów, którzy mogą zapewnić niezbędny kapitał na dalszą działalność.
Przesłanki braku kontynuacji działalności a sprawozdawczość finansowa - podsumowanie
Zasada kontynuacji działalności jest kluczowym elementem rachunkowości, który wpływa na sposób sporządzania sprawozdań finansowych. Jej zakwestionowanie może wynikać z różnych symptomów finansowych, operacyjnych i innych, które sygnalizują problemy jednostki. Wczesna identyfikacja tych symptomów pozwala na podjęcie działań naprawczych i zabezpieczenie jednostki przed skutkami finansowymi zagrożenia kontynuacji działalności. Sprawozdania finansowe, mimo swoich ograniczeń, pozostają głównym źródłem informacji o sytuacji finansowej jednostki i narzędziem oceny ryzyka przez inwestorów i kredytodawców. Ważne jest również, aby jednostki gospodarcze dostarczały pełne i rzetelne informacje o swoich planach naprawczych, co zwiększa transparentność i może przyczynić się do odbudowy zaufania interesariuszy.
