Z dniem 1 listopada 2024 r. w życie weszły przepisy wprowadzone nowelizacją ustawy z dnia 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (u.z.u.s.u.s.), które umożliwiają przedsiębiorcom korzystanie z tzw. wakacji składkowych. Jest to forma wsparcia, która pozwala przedsiębiorcom na zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za jeden wybrany miesiąc w roku. Jednak możliwość skorzystania z tego zwolnienia jest obwarowana licznymi warunkami, w tym jednym z bardziej złożonych – dotyczącym współpracy z byłym pracodawcą.
Były pracodawca a wakacje składkowe ZUS
Zgodnie z art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (u.s.u.s.), aby przedsiębiorca mógł skorzystać z wakacji składkowych, musi spełniać kilka warunków:
Liczba ubezpieczonych – przedsiębiorca nie może mieć zgłoszonych do ubezpieczeń więcej niż dziesięciu ubezpieczonych w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku.
Próg przychodowy – przedsiębiorca w jednym z dwóch lat poprzedzających rok złożenia wniosku nie mógł osiągnąć przychodu z działalności przekraczającego równowartość 2 milionów euro.
Współpraca z byłym pracodawcą – przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w roku go poprzedzającym wykonywał czynności wchodzące w zakres swojej działalności w ramach stosunku pracy.
Podleganie ubezpieczeniom społecznym – w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku przedsiębiorca musiał podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu.
Wakacje składkowe ZUS a współpraca z byłym pracodawcą
Art. 17a ust. 1 pkt 3 u.s.u.s. stanowi kluczowy przepis, który reguluje kwestię współpracy z byłym pracodawcą.
W brzmieniu obowiązującym od 1 listopada 2024 r., przepis ten brzmi:
"Ubezpieczony nie może skorzystać z wakacji składkowych, jeżeli w roku kalendarzowym poprzedzającym złożenie wniosku oraz w okresie od początku roku złożenia wniosku do dnia jego złożenia wykonywał działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku wykonywał w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej."
Przepis ten ma na celu zapobieżenie sytuacjom, w których przedsiębiorca formalnie prowadzi działalność gospodarczą, ale de facto nadal współpracuje z byłym pracodawcą na podobnych zasadach jak w okresie zatrudnienia. Intencją ustawodawcy było wyeliminowanie sytuacji, które mogłyby być uznane za próbę obejścia prawa w celu uzyskania ulgi w postaci wakacji składkowych.
Konsekwencje dla przedsiębiorców z długim stażem działalności
Przepis ten dotyczy również przedsiębiorców, którzy rozpoczęli działalność wiele lat temu, ale obecnie ponownie współpracują ze swoim byłym pracodawcą. Nawet jeśli od rozpoczęcia działalności upłynęło wiele lat (np. przedsiębiorca rozpoczął działalność w 2012 roku), a w roku złożenia wniosku (np. 2024 r.) lub w roku poprzedzającym (2023 r.) wykonywał usługi na rzecz dawnego pracodawcy na stanowisku pokrywającym się z zakresem obecnej działalności, przepisy wykluczają możliwość skorzystania z wakacji składkowych.
Przykład wakacji składkowych ZUS
Pani Anna rozpoczęła działalność gospodarczą w 2012 roku po odejściu z firmy, gdzie pracowała jako księgowa. W 2023 i 2024 roku wystawiła faktury za usługi księgowe dla tej samej firmy, w której pracowała przed rozpoczęciem działalności. Nawet jeśli jej obecna działalność obejmuje również inne usługi świadczone dla innych podmiotów, fakt współpracy aktualnie z dawnym pracodawcą w zakresie, który pokrywa się z jej stanowiskiem w przeszłości, wyklucza możliwość skorzystania z wakacji składkowych.
Warto sprawdzić:
Czy wspólnik spółki cywilnej, jawnej lub komandytowej może skorzystać z wakacji składkowych ZUS?
Jak obliczyć limit przychodu dla wakacji składkowych ZUS jako wspólnik spółki cywilnej?
Dobrowolne ubezpieczenia społeczne a wakacje składkowe – zasady dla przedsiębiorców
PFRON a wakacje składkowe ZUS – porównanie korzyści dla przedsiębiorców
Pracodawca sprzed lat a wakacje składkowe ZUS - były pracodawca jako warunek ulgi – warunki dotyczące współpracy z byłym pracodawcą - art. 17a ust. 1 pkt 3 u.s.u.s. ma na celu zapobieganie nadużyciom, w których przedsiębiorcy mogą formalnie przejść na działalność gospodarczą, lecz de facto kontynuują pracę na rzecz byłego pracodawcy w zakresie pokrywającym się z dawnym zatrudnieniem. Ustawodawca chce wyeliminować przypadki, w których osoba zmienia formę zatrudnienia na działalność gospodarczą, aby zyskać dostęp do ulg, nie zmieniając faktycznie swojego modelu pracy.
Art. 17a ust. 1 pkt 3 u.s.u.s. wskazuje, że prawo do skorzystania z wakacji składkowych nie przysługuje przedsiębiorcom, którzy prowadzili działalność na rzecz byłego pracodawcy, u którego pracowali w roku rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w roku poprzednim.Art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s. – definiuje przedsiębiorców prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.Art. 17a ust. 1 u.s.u.s. – określa inne warunki, jakie musi spełniać przedsiębiorca, aby móc skorzystać z wakacji składkowych, m.in. dotyczące liczby ubezpieczonych i przychodu.Pracodawca sprzed lat a wakacje składkowe ZUS - były pracodawca jako warunek ulgi - podsumowanie
Przedsiębiorcy, którzy planują skorzystanie z wakacji składkowych, powinni szczegółowo przeanalizować swoją historię zatrudnienia i relacje biznesowe z byłymi pracodawcami. Nawet jednorazowe wystawienie faktury na rzecz byłego pracodawcy za czynności pokrywające się z zakresem wcześniejszego zatrudnienia w okresie objętym przepisami art. 17a ust. 1 pkt 3 u.s.u.s. może wykluczyć możliwość skorzystania z wakacji składkowych. W takiej sytuacji, aby uniknąć nieporozumień, przedsiębiorca powinien zasięgnąć porady specjalisty lub konsultować swoją sytuację z odpowiednimi instytucjami prawnymi.
Przepis ten jest jednym z kluczowych elementów mających na celu zabezpieczenie systemu ubezpieczeń społecznych przed nadużyciami i zapewnienie, że z wakacji składkowych korzystają jedynie przedsiębiorcy faktycznie prowadzący działalność gospodarczą, a nie osoby, które w sposób formalny zmieniają formę zatrudnienia bez zmiany charakteru wykonywanej pracy.
