W Polsce każda osoba prowadząca działalność gospodarczą, w tym notariusz, musi spełniać określone obowiązki podatkowe, w tym w zakresie podatku od towarów i usług (VAT). Warto zastanowić się, czy notariusz, działający jako jednoosobowa działalność gospodarcza (JDG), ma obowiązek rejestracji jako podatnik VAT oraz czy może korzystać ze zwolnienia podmiotowego, które przysługuje niektórym przedsiębiorcom.
Obowiązek rejestracji do VAT dla notariuszy
Notariusz, jako osoba świadcząca usługi prawnicze, nie ma możliwości korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Z chwilą rozpoczęcia działalności notarialnej, notariusz jest zobowiązany do rejestracji jako czynny podatnik VAT. Wynika to z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 931 z późn. zm.) – dalej u.p.t.u.
Artykuł 113 ust. 1 tej ustawy przewiduje co prawda możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, ale dotyczy ono wyłącznie podatników, których roczna wartość sprzedaży nie przekroczyła 200 000 zł.
Podatnicy rozpoczynający działalność w trakcie roku mogą korzystać ze zwolnienia proporcjonalnego do czasu prowadzenia działalności w danym roku podatkowym, jeśli wartość ich sprzedaży nie przekroczy limitu wyliczonego na tej podstawie. Niemniej jednak, w art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. a u.p.t.u. ustawodawca wyraźnie wyklucza możliwość korzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT przez osoby świadczące usługi prawnicze, do których zalicza się także notariusze.
Zwolnienie podmiotowe z VAT a usługi notarialne
Notariusz a zgłoszenie do VAT - usługi prawnicze, do których należą również usługi notarialne, są na mocy przepisów wyłączone z możliwości stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT. Zgodnie z art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. a u.p.t.u., zwolnienia tego nie stosuje się do podatników świadczących usługi prawnicze, niezależnie od wysokości osiągniętych przez nich przychodów. Usługi notarialne są zatem wyłączone z ogólnej reguły zwolnienia podmiotowego, nawet jeśli notariusz dopiero rozpoczyna działalność i jego przychody są niskie.
W praktyce oznacza to, że notariusz świadczący usługi w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) musi od razu zarejestrować się jako czynny podatnik VAT, niezależnie od przewidywanej wartości sprzedaży.
Czynności notarialne a VAT
Rodzaje czynności, do których jest uprawniony notariusz, są ściśle określone w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1192 z późn. zm.) – dalej u.p.n. Zgodnie z art. 1 § 1 tej ustawy, notariusz powołany jest do dokonywania czynności notarialnych, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną. Czynności te są różnorodne i mogą obejmować między innymi sporządzanie aktów notarialnych, sporządzanie i uwierzytelnianie testamentów, umów majątkowych małżeńskich, aktów dziedziczenia czy przeniesienia własności nieruchomości.
Czynności notarialne, zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU), mieszczą się w sekcji 69.10 „Usługi prawnicze”. Szczególnie usługi notarialne są klasyfikowane pod symbolem PKWiU 69.10.16.0, który obejmuje m.in. sporządzanie i uwierzytelnianie dokumentów urzędowych w dziedzinach takich jak prawo rodzinne (kontrakty małżeńskie), prawo spadkowe (testamenty), przeniesienie własności nieruchomości, prawo spółek i inne. Oznacza to, że wszystkie czynności wykonywane przez notariusza są traktowane jako usługi prawnicze i w związku z tym podlegają obowiązkowi rejestracji do VAT.
Zobowiązania notariusza jako podatnika VAT
Po rejestracji jako podatnik VAT, notariusz ma obowiązek rozliczać podatek od towarów i usług. Oznacza to konieczność wystawiania faktur z wykazaniem VAT od usług notarialnych oraz składania deklaracji VAT zgodnie z obowiązującymi terminami. Dodatkowo, notariusz musi prowadzić odpowiednią ewidencję dla celów VAT, która umożliwi prawidłowe ustalenie podstawy opodatkowania i kwoty podatku należnego.
Warto również zauważyć, że notariusze, podobnie jak inni podatnicy VAT, mają prawo do odliczania VAT naliczonego na zakupach związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, o ile zakupy te są związane z opodatkowaną działalnością. Może to dotyczyć m.in. zakupów sprzętu biurowego, usług informatycznych czy wynajmu lokalu, w którym prowadzona jest kancelaria notarialna.
Notariusz, jako osoba świadcząca usługi prawnicze w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, jest zobowiązany do rejestracji jako czynny podatnik VAT od momentu rozpoczęcia działalności. Nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, ponieważ usługi prawnicze, w tym notarialne, są wyłączone z tej formy zwolnienia zgodnie z art. 113 ust. 13 pkt 2 lit. a ustawy o VAT.
Notariusz a zgłoszenie do VAT- podsumowanie
Notariusz, świadcząc usługi prawnicze, w tym notarialne, nie może korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT, niezależnie od wysokości przychodów. Zgodnie z przepisami ustawy o VAT, osoby świadczące usługi prawnicze są obowiązane do rejestracji jako czynni podatnicy VAT. Każdy notariusz prowadzący jednoosobową działalność musi wystawiać faktury z VAT, prowadzić ewidencję VAT oraz składać odpowiednie deklaracje podatkowe.
