W trakcie działalności gospodarczej mogą pojawić się różne sytuacje, w których przedsiębiorstwo zmuszone jest do likwidacji środków trwałych lub otrzymuje odszkodowania za uszkodzone aktywa. Poniżej znajdują się odpowiedzi na pytania związane z likwidacją środka trwałego, otrzymaniem odszkodowania i jego opodatkowaniem oraz możliwością zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu odszkodowania.
Kiedy należy dokonać likwidacji środka trwałego?
Likwidacja środka trwałego jest procesem, który nie jest jednoznacznie określony w przepisach ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1406 ze zm.) – dalej u.p.d.o.p. W przepisach tych nie występuje bezpośrednie pojęcie „likwidacji środka trwałego”.
Z tego powodu, przedsiębiorstwa powinny odnieść się do przepisów bilansowych, zgodnie z art. 9 ust. 1 u.p.d.o.p., który stanowi:
"Podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji rachunkowej, zgodnie z odrębnymi przepisami (ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości), w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, a także do uwzględnienia w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacji niezbędnych do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 16a-16m."
Zgodnie z przepisami bilansowymi, odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do końca miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego, bądź w którym postawiono środek trwały w stan likwidacji, zbyto go lub stwierdzono jego niedobór. Art. 16h ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. stanowi:
"Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do końca miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową środka trwałego lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór."
W praktyce oznacza to, że moment likwidacji środka trwałego powinien być ustalony na podstawie przepisów bilansowych. Kluczowym dokumentem w tym procesie jest dokument LT (Likwidacja Trwałego). Wystawienie i zaksięgowanie dokumentu LT oznacza postawienie środka trwałego w stan likwidacji – zarówno na gruncie u.p.d.o.p., jak i na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, który brzmi:
"Odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres jego użytkowania."
Otrzymanie odszkodowania a likwidacja środka trwałego
Spółka, która otrzymała odszkodowanie np.: za uszkodzony silnik , powinna uznać takie odszkodowanie za przychód podatkowy zgodnie z art. 12 ust. 1 u.p.d.o.p.:
"Przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności:otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe;wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń otrzymanych przez podatnika, w tym wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań;wartość zwróconych wierzytelności, które uprzednio zostały odpisane jako nieściągalne;w przypadku otrzymania świadczeń częściowo odpłatnych przychodem jest różnica między wartością tych świadczeń, ustaloną zgodnie z art. 11, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika."
Odszkodowanie to jest jednak zwolnione z opodatkowania, pod pewnymi warunkami, zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 54a u.p.d.o.p., który stanowi:
"Wolne od podatku są: 54a) odszkodowania otrzymane w związku ze zniszczeniem lub uszkodzeniem środków trwałych, w części wydatkowanej w roku podatkowym lub w roku bezpośrednio po nim następującym na ich remont lub odtworzenie (nabycie albo wytworzenie) środka trwałego tego samego rodzaju."
Zwolnienie z opodatkowania przychodu z tytułu odszkodowania
Likwidacja środka trwałego a odszkodowanie - aby skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu odszkodowania, spółka musi spełnić następujące warunki:
Odszkodowanie musi być wydatkowane na odtworzenie środka trwałego w tym samym roku podatkowym lub w roku bezpośrednio następującym po jego uzyskaniu.
Środki muszą być przeznaczone na remont, nabycie lub wytworzenie środka trwałego tego samego rodzaju KŚT.
Odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej nowego środka trwałego, który został sfinansowany z odszkodowania, nie będą stanowiły kosztów podatkowych, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 48 u.p.d.o.p.:
"Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: 48) odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, od tej części ich wartości, która odpowiada wydatkom zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie."
Leasing zwrotny a zwolnienie z opodatkowania
Jeżeli spółka zdecyduje się oddać nowy środek trwały w leasing zwrotny, nadal może utrzymać prawo do zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu odszkodowania. W takim przypadku czynsze leasingowe, w tym w leasingu zwrotnym, stanowią koszt uzyskania przychodu. Przepisy u.p.d.o.p. nie przewidują ograniczeń dla kosztów leasingu zwrotnego, ponieważ czynsze te nie są kosztami amortyzacji własnego środka trwałego, lecz leasingu obcego składnika majątku.
Przykład
Rozważmy przykład spółki „ABC”, która otrzymała odszkodowanie za uszkodzony silnik maszyny w wysokości 500 000 zł. W ciągu roku od otrzymania odszkodowania, spółka „ABC” wydatkowała całą kwotę na zakup nowego silnika, który został wprowadzony do ewidencji środków trwałych. Spółka następnie oddała nowy silnik w leasing zwrotny.
W tej sytuacji spółka „ABC” może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania przychodu z tytułu odszkodowania, ponieważ spełniła warunki określone w art. 17 ust. 1 pkt 54a u.p.d.o.p. Całość czynszów leasingowych będzie mogła być uznana za koszty uzyskania przychodu.
Likwidacja środka trwałego a odszkodowanie - podsumowanie
Likwidacja środka trwałego powinna być dokonana zgodnie z przepisami bilansowymi, a kluczowym dokumentem w tym procesie jest dokument LT. Otrzymane odszkodowanie za uszkodzony środek trwały stanowi przychód podatkowy, ale może być zwolnione z opodatkowania pod warunkiem, że środki te zostaną wydatkowane na odtworzenie środka trwałego w określonym czasie. Jeżeli spółka zdecyduje się oddać nowy środek trwały w leasing zwrotny, zwolnienie z opodatkowania przychodu może zostać utrzymane, a całość czynszów leasingowych będzie kosztem uzyskania przychodu.
Dla pewności i bezpieczeństwa prawnego, zawsze warto skonsultować się z doradcą podatkowym, który pomoże przeprowadzić cały proces zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
