Zmiana umowy o pracę na samozatrudnienie (umowa B2B) w przypadku lekarzy może potencjalnie prowadzić do powstania schematu podatkowego, jeśli spełnione zostaną określone warunki. Istotne w tym zakresie są przepisy dotyczące schematów podatkowych zawarte w ustawie – Ordynacja podatkowa (ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz.U. z 2023 r. poz. 2651, dalej o.p.) oraz przepisy podatkowe związane z korzyściami wynikającymi ze zmiany formy zatrudnienia. Przepisy te są szczególnie istotne, gdy korzyści podatkowe wynikające z przejścia na samozatrudnienie stają się główną przesłanką zmiany formy współpracy.
Definicja schematu podatkowego – art. 86a Ordynacji podatkowej
Art. 86a § 1 pkt 10 o.p. określa schemat podatkowy jako uzgodnienie, które:
spełnia kryterium głównej korzyści i posiada ogólną cechę rozpoznawczą (art. 86a § 1 pkt 6 o.p.),
posiada szczególną cechę rozpoznawczą,
posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą.
W przypadku zmiany umowy o pracę na umowę B2B, schematem podatkowym może być uzgodnienie, którego celem jest zmiana kwalifikacji przychodów do innego źródła, np. przejście z przychodów ze stosunku pracy (opodatkowanego według skali progresywnej) na przychody z działalności gospodarczej (opodatkowane według liniowego podatku 19%). Przepis ten został sprecyzowany w art. 86a § 1 pkt 6 lit. f o.p., który jako ogólną cechę rozpoznawczą wskazuje uzgodnienie polegające na zmianie zasad opodatkowania, której skutkiem jest obniżenie podatków.
Kryterium głównej korzyści podatkowej – art. 86a § 2 Ordynacji podatkowej
Zgodnie z art. 86a § 2 o.p., kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, gdy:
korzyść podatkowa (np. niższe zobowiązania podatkowe) jest głównym lub jednym z głównych celów zmiany formy współpracy,
na podstawie istniejących okoliczności i faktów można przyjąć, że podmiot działający rozsądnie wybrałby inny sposób działania, gdyby nie możliwość uzyskania korzyści podatkowej.
Korzyść podatkowa jest zdefiniowana w art. 3 pkt 18 o.p. jako:
obniżenie zobowiązania podatkowego,
odroczenie powstania zobowiązania podatkowego,
uzyskanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku.
Jeżeli lekarz, przechodząc na samozatrudnienie, osiąga znaczące korzyści podatkowe (np. opodatkowanie liniowe 19% zamiast progresywnego 12% i 32%, możliwość odliczenia kosztów uzyskania przychodów czy niższe składki ZUS), istnieje ryzyko, że zmiana ta zostanie uznana za schemat podatkowy, jeśli korzyści podatkowe były główną motywacją tego kroku.
Ordynacja podatkowa a schematy podatkowe
Zgodnie z art. 86a § 1 pkt 6 o.p., ogólną cechą rozpoznawczą schematu podatkowego może być również sytuacja, w której dochodzi do zmiany zasad opodatkowania, której skutkiem jest niższe opodatkowanie, zwolnienie z opodatkowania lub wyłączenie z opodatkowania. Oznacza to, że przejście z umowy o pracę na samozatrudnienie, które prowadzi do obniżenia obciążeń podatkowych, może być zakwalifikowane jako schemat podatkowy, zwłaszcza jeśli jest to główny cel tego uzgodnienia.
W praktyce, zgodnie z objaśnieniami Ministerstwa Finansów dotyczącymi schematów podatkowych, zmiana formy zatrudnienia lekarza z umowy o pracę na samozatrudnienie może być objęta obowiązkiem raportowania MDR (Mandatory Disclosure Rules), jeśli spełnione są kryteria określone w art. 86a o.p., w tym kryterium głównej korzyści. W objaśnieniach tych podkreślono, że sytuacja przejścia na samozatrudnienie mimo faktycznego wykonywania pracy w stosunku podporządkowania może zostać uznana za schemat podatkowy.
Jak uniknąć zakwalifikowania zmiany zatrudnienia jako schemat podatkowy?
Aby uniknąć ryzyka uznania zmiany formy zatrudnienia za schemat podatkowy, istotne jest, aby samozatrudnienie lekarza miało rzeczywisty charakter działalności gospodarczej, a nie ukrytą formę stosunku pracy. Istotne jest wykazanie, że samozatrudniony lekarz działa w sposób niezależny, ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje oraz ryzyko gospodarcze, a także ma pełną swobodę w organizacji czasu i miejsca pracy.
Ryzyko podatkowe w samozatrudnieniu – art. 5b ustawy o PIT
Art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2647, dalej u.p.d.o.f.) określa warunki, w których działalność gospodarcza nie jest uznawana za pozarolniczą działalność gospodarczą. Dotyczy to sytuacji, w której:
odpowiedzialność za rezultat czynności ponosi zlecający (pracodawca),
czynności są wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie określonym przez zlecającego,
wykonujący nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Lekarz na B2B a schemat podatkowy - w przypadku samozatrudnienia lekarza, jeżeli nie zostaną spełnione powyższe warunki, działalność ta może zostać zakwestionowana jako działalność gospodarcza. Konsekwencją może być konieczność uregulowania zaległych składek na ubezpieczenia społeczne oraz podatków.
ZUS a samozatrudnienie – przepisy dotyczące składek
Warto również pamiętać, że samozatrudnienie, oprócz konsekwencji podatkowych, wiąże się również z obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1020, dalej u.s.u.s.), osoby prowadzące działalność gospodarczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym oraz wypadkowym.
Lekarze, którzy przechodzą na samozatrudnienie, mogą skorzystać z tzw. preferencyjnych składek ZUS przez pierwsze dwa lata prowadzenia działalności, co może stanowić dodatkową korzyść finansową. Jednakże, w przypadku kontroli ZUS, jeśli samozatrudnienie zostanie zakwestionowane jako ukryta forma stosunku pracy, konieczne może być opłacenie pełnych składek na ZUS z mocą wsteczną, co znacząco zwiększa obciążenia finansowe.
Lekarz na B2B a schemat podatkowy - podsumowanie
Przejście lekarza z umowy o pracę na samozatrudnienie może być uznane za schemat podatkowy, jeśli główną korzyścią tego uzgodnienia jest obniżenie zobowiązań podatkowych. Kluczowe znaczenie mają przepisy Ordynacji podatkowej oraz ustawy o PIT, które regulują, kiedy samozatrudnienie może być zakwestionowane przez organy podatkowe jako schemat podatkowy. Aby uniknąć ryzyka uznania samozatrudnienia za schemat podatkowy, ważne jest, aby nowa relacja prawna różniła się od stosunku pracy, a samozatrudniony lekarz działał niezależnie, bez podporządkowania zleceniodawcy.
Sprawdź księgowość dla lekarzy od NEX.
