1 maja 2023 zmarł podatnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą który nie miał wskazanego zarządcy sukcesyjnego. W CEIDG pojawiła się informacja "Data zgonu przedsiębiorcy 2023-05-01" oraz "Status indywidualnej działalności gospodarczej Aktywny (PRZEDSIĘBIORCA ZMARŁ - NIE WYGASŁO UPRAWNIENIE DO POWOŁANIA ZARZĄDCY SUKCESYJNEGO)".
Czy w takiej sytuacji biuro rachunkowe prowadzące rozliczenia JDG zmarłego podatnika m.in.: VAT, ewidencje ryczałtu oraz ZUS powinno rozliczyć kwiecień 2023 i wysyłać do US deklaracje VAT i ZUS? Czy biuro rachunkowe lub prowadzący księgowy powinni poinformować US lub ZUS o wysokości obliczeń podatków po śmierci podatnika? Wydaje się, że w chwili śmierci wygasają złożone pełnomocnictwa do US czyli UPL-1 oraz pełnomocnictwo do ZUS -ZUS-PEL?.
Jednoosobowa działalność gospodarcza a śmierć przedsiębiorcy
Na samym początku warto pamiętać o przepisach regulujących kwestię zarządu sukcesyjnego. Otóż samo powołanie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić na dwa sposoby.
Może to nastąpić za życia przedsiębiorcy. W takim przypadku powinien on wskazać określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo zastrzec, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy wskazana osoba stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Bądź też do powołania zarządcy sukcesyjnego może dojść już po śmierci przedsiębiorcy. W takim przypadku zarządcę sukcesyjnego może powołać:
małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek,
spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.
Śmierć przedsiębiorcy
Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż powyższe osoby mają 2 miesiące od dnia śmierci właściciela na ustanowienie zarządcy sukcesyjnego. Jeśli w ciągu dwóch miesięcy od śmierci właściciela firmy, nie zostaną podjęte kroki w celu kontynuacji działalności, firma zostanie wykreślona z CEIDG i rejestru podatników.
Przeczytaj również:
Natomiast w przy ustaleniu zarządcy sukcesyjnego, firma kontynuuje działalność. Nazwa firmy pozostaje, ale pojawia się dopisek: przedsiębiorstwo w spadku. Działa ono tak do momentu podziału spadku.
Po ustaleniu tej kwestii w zakresie podatku VAT:
Stosownie do art. 15 ust. 1a ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług - dalej u.p.t.u. podatnikiem jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:
zarządu sukcesyjnego albo
uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz.U. z 2019 r. poz. 63) – dalej u.e.i.p.
W tej sytuacji mowa o obecnym statusie cyt.
„…(PRZEDSIĘBIORCA ZMARŁ - NIE WYGASŁO UPRAWNIENIE DO POWOŁANIA ZARZĄDCY SUKCESYJNEGO)..” (informacja pojawia się w rejestrze CEIDG automatycznie)
Zgodnie z art. 12 ust. 1c u.e.i.p., w przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został jeszcze ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 14 ustawy z 5.07.2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej– dalej u.z.s, kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie wskazanym w art. 12 ust. 10 u.z.s. dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa.
Ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników
Art. 12
1c. W przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 14 uprawnienie do zarządzania przedsiębiorstwem w spadku do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego lub wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw, kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie wskazanym w art. 12 uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy ust. 10 tej ustawy dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa.
1d.
Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1c, podawanie NIP lub firmy przedsiębiorcy nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku.
W art. 96 ust. 7b pkt 2 u.p.t.u. naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1a u.p.t.u., z rejestru jako podatnika VAT w przypadku wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego – w przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c u.e.i.p.
Jak więc wynika z powyższego można posługiwać się numerem NIP zmarłego przedsiębiorcy, aczkolwiek musi być powołany zarząd sukcesyjny lub też w tym okresie 2 miesięcy musiało zostać złożone zawiadomienie o chęci kontynuacji działalności przedsiębiorcy przez Spadkobierców.
Jeśli jednak taki zarząd nie jest powołany lub nie zgłoszono chęci kontynuacji działalności to „podawanie NIP lub firmy przedsiębiorcy" nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku. W konsekwencji nie dokonuje się rozliczenia na danych przedsiębiorcy. Stąd ważna jest weryfikacja czy Spadkobiercy zamierzają kontynuować działalność , tj. czy już jest powołany zarząd sukcesyjny lub dokonano zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa. Zarówno w jednym i drugim przypadku obowiązek rozliczenia przedsiębiorstwa w spadku przechodzi na zarządcę sukcesyjnego lub na Spadkobierców.
Biuro rachunkowe czy odpowiedzialna osoba za księgowość nie ma już takiego obowiązku bowiem z chwilą śmierci przedsiębiorcy udzielone pełnomocnictwo wygasło (art. 80a § 4 w zw. z art. 138o ustawy z 29.08.1998 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.) - dalej o.p. w zw. z art. 101 § 2 ustawy z 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.). To zarządca sukcesyjny składa JPK_V7 z deklaracją, wskazując dane zmarłego przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku”. Ewentualnie to zarządca jest uprawniony do podpisania UPL-1. Bowiem każdy, kto składa swoją deklarację podatkową przez internet może wyznaczyć pełnomocnika – zatem nie ma przeszkód, żeby zarządca sukcesyjny powołał pełnomocnika do elektronicznego składania i podpisywania deklaracji podatkowych w ramach zarządu majątkiem.
Kolejno w zakresie podatku dochodowego:
Stosownie do art. 1a ust. 2 ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - dalej u.p.d.o.f.:
przedsiębiorstwo w spadku, stanowiące jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, jest podatnikiem z tytułu dochodów osiąganych w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:
1) zarządu sukcesyjnego albo
2) uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. z 2020 r. poz. 170).
Oznacza to, że to również zarządca sukcesyjny obowiązany jest do opłacania w imieniu przedsiębiorstwa w spadku zaliczek na podatek dochodowy od dochodu przedsiębiorstwa w spadku obliczanych na zasadach właściwych dla podatku jakim była opodatkowana działalność. Jednakże nie oznacza to jednak, że może on złożyć zeznanie roczne w PIT - to organ podatkowy określi bowiem zaległości czy nadpłaty (art. 100§ 2 o.p.). To organ podatkowy określi więc prawidłową wysokość podatku za okresy, w których nie została złożona przez zmarłego deklaracja czy zeznanie. Nie ma więc znaczenia, czy spadkobierca zaniecha prowadzenia przedsiębiorstwa zmarłego, czy będzie je prowadził jako przedsiębiorstwo w spadku.
Ani zatem spadkobierca, ani upoważnione przed śmiercią przedsiębiorcy biuro rachunkowe nie powinno składać za zmarłego zeznania.
W zakresie ZUS-PEL sytuacja jest analogiczna – pełnomocnictwo wygasło. Dodatkowo należy pamiętać, iż śmierć przedsiębiorcy powoduje ustanie, w odniesieniu do jego osoby, obowiązku ubezpieczeń społecznych. Ewentualne zobowiązania w tym zakresie wchodzą do długu spadkowego, za który odpowiedzialność ponoszą spadkobiercy.
Nie ma również żadnego obowiązku tego zgłaszać bowiem po śmierci przedsiębiorcy urząd zajmujący się ewidencją ludności przesyła informację na ten temat do CEIDG, które dalej z automatu przesyła wiadomość również do ZUS.
"W tym przypadku mamy jedynego spadkobiercę syna. Syn nie zamierza kontynuować działalności czyli nie składa zawiadomienia do US o kontynuacji. Syn zamierza być zarządcą sukcesyjnym aby zamknąć firmę. Syn powinien udać się do notariusza który na podstawie poświadczenia dziedziczenia dokona wpisu w CEIDG zarządcy sukcesyjnego syna a dopiero od momentu wpisania syna jako zarządcy sukcesyjnego do CEIDG przez notariusza może syn złożyć na biuro rachunkowe UPL-1".
Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego to uprawnienie, a nie obowiązek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Jeśli syn nie zamierza kontynuować działalności to nie dokonuje zgłoszenia do US o kontynuacji. Po 2 miesiącach firma przestanie istnieć. Zarządca sukcesyjny jest ustalony tylko w przypadku zgłoszenia chęci kontynuacji.
„Zgodnie z art. 12 ust. 1c u.e.i.p., w przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został jeszcze ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 14 ustawy z 5.07.2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej– dalej u.z.s, kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie wskazanym w art. 12 ust. 10 u.z.s. dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa.” – do dnia powołania zarządcy sukcesyjnego posługiwać się NIP czyli:
po ustanowieniu zarządcy sukcesyjnego nowe UPL należy złożyć na NIP syna a w JPK wpisać nazwę firmy ojca z dopiskiem „przedsiębiorstwo w spadku” a wpłat z tyt. VAT i zaliczek na PDOF dokonywać na mikrorachunek syna?
Jeśli syn nie zamierza kontynuować działalności to niczego nie składa ani żadnego zawiadomienia do US, ani żadnych deklaracji za ojca. Dopiero kiedy zostanie ustanowiony zarząd sukcesyjny lub jeszcze nie został powołany ale syn zgłosił by pisemne zgłoszenie o chęci kontynuowania działalności to wtedy syn powinien jest odpowiedzialny za składanie deklaracji VAT z dopiskiem „ przedsiębiorstwo w spadku„
Jeśli ten obowiązek tj. składania deklaracji ma przejąć biuro rachunkowe to nowy zarządca sukcesyjny czyli syn musi udzielić pełnomocnictwa na druku UPL. Wtedy uznaje się , iż dotychczasowe przedsiębiorstwo nadal funkcjonuje tylko jako przedsiębiorstwo w spadku. Należy jednak ostateczne ustalić czy faktycznie syn chce nadal kontynuować prowadzenie działalności czy też nie. Jeśli nie zamierza jak było to wspomniane wcześniej to powyższe kwestie związane z zarządem sukcesyjnym nie znajdą zastosowania.
do dnia ustanowienia zarządcy sukcesyjnego spadkobierca może wysłać do US JPK posługując się numerem NIP zmarłego podatnika - natomiast należy powiadomić US o kontynuowaniu działalności aby taki JPK wysłać ? W tym przypadku UPL powinien być sporządzony na NIP zmarłego podatnika z danymi podatnika natomiast podpisany przez spadkobiercę a wpłat z tyt. VAT i zaliczek na PDOF dokonywać na mikrorachunek zmarłego podatnika?
Zarządca sukcesyjny składa JPK_V7 z deklaracją, wskazując dane zmarłego przedsiębiorcy z dopiskiem „w spadku”. Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i nie dokonano zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1c, podawanie NIP lub firmy przedsiębiorcy nie wywołuje skutków podatkowych dla przedsiębiorstwa w spadku. Jeśli jednak syn nie zamierza kontynuować działalności to nie dokonuje zgłoszenia do US o kontynuacji. Po 2 miesiącach firma przestanie istnieć. Zarządca sukcesyjny jest ustalony tylko w przypadku zgłoszenia chęci kontynuacji.
Obecnie obowiązujące przepisy nie nakładają na spadkobierców zmarłych podatników żadnych obowiązków podatkowych. Spadkobiercy nie są nawet obowiązani do zgłaszania w urzędzie skarbowym zaprzestania działalności w wyniku śmierci, gdyż obecnie zmarłych podatników organy podatkowe wykreślają z urzędu - zob. art. 96 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – dalej u.p.t.u.
W szczególności spadkobiercy nie muszą za zmarłego podatnika sporządzać i opodatkowywać tzw. remanentu likwidacyjnego. Potwierdzają to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 14 lipca 2016 r. (IBPP2/4512-398/16/KO) czy interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 14 grudnia 2017 r. (0111-KDIB3-2.4012.783.2017.1.EJ). Jak czytamy w drugiej z tych interpretacji,
"Wnioskodawca nie ma obowiązku sporządzenia spisu z natury przewidzianego w art. 14 ustawy o VAT i opodatkowania towarów objętych tym spisem (...). Wśród okoliczności wymienionych w powołanym przepisie, powodujących powstanie obowiązku sporządzenia spisu z natury nie została bowiem wskazana śmierć podatnika. W oparciu o powołane regulacje, spis z natury powinni sporządzać podatnicy, natomiast żaden z przepisów ustawy o VAT nie nakłada takiego obowiązku na żonę nieistniejącego już podatnika podatku VAT, wykreślonego z rejestru prowadzonego przez urząd skarbowy".
Dodać warto, że w interpretacji tej organ podatkowy wskazał również, iż spadkobiercy nie mają obowiązku zwracania kwot podatku VAT, które zostały odliczone przez zmarłych podatników. Jak stwierdził organ, "rację ma Wnioskodawca, że nie powinien zwracać podatku VAT (...). Obowiązek odprowadzenia podatku należnego w okolicznościach, o których mowa we wniosku tj. po śmierci podatnika podatku VAT nie wynika ani z przepisów ustawy o podatku VAT ani z przepisów Ordynacji podatkowej".
Zastrzec należy, że nieco inaczej wyglądałaby sytuacja, gdy po śmierci osoby fizycznej wystąpi skutek w postaci uznania przedsiębiorstwa w spadku za podatnika VAT (co – jak wynika z art. 15 ust. 1a u.p.t.u. - ma miejsce w przypadku utworzenia zarządu sukcesyjnego lub dokonania zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników). Wówczas bowiem konieczne może być sporządzenie i opodatkowanie spisu z natury po przedsiębiorstwie w spadku (w związku z zaprzestaniem wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu przez przedsiębiorstwo w spadku, wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego lub wygaśnięciem uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego).
Nota prawna:
NEX nie ponosi odpowiedzialności za stosowanie w praktyce informacji objętych powyższym materiałem. Materiał niniejszy ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej ani podatkowej
