Decyzja ZUS o zmniejszeniu lub zawieszeniu renty rodzinnej studenta zależy głównie od przychodów uzyskanych z pracy lub innej aktywności podlegającej obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Zmniejszenie lub zawieszenie renty rodzinnej studenta może być spowodowane przychodami z takich źródeł jak umowa o pracę, umowa zlecenie (jeśli zlecenie jest objęte składkami społecznymi) czy umowa o dzieło podpisana z bieżącym pracodawcą - od takiej umowy o dzieło nalicza się składki społeczne. Jeśli rentę rodzinną otrzymuje kilka osób, a przychód jednej z nich przekroczy ustalone limity, to zmniejszenie lub zawieszenie dotyczy wyłącznie tej części świadczenia, która należy do osoby uzyskującej dodatkowe przychody.
Przychód nie zawsze wyznacznikiem
Nie zawsze przychód decyduje o zmniejszeniu lub zawieszeniu renty studenta, gdyż są okoliczności, w których wysokość przychodu może nie wpływać na świadczenie. Wyjątek stanowią umowy zlecenia podpisane z uczniem lub studentem poniżej 26 roku życia, gdyż nie wiążą się z obowiązkiem odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W konsekwencji, przychody z takich umów nie są uwzględniane przy obliczaniu limitu przychodów, który może wpłynąć na zmniejszenie lub zawieszenie renty rodzinnej. W przepisach ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych czytamy:
Art. 104. [Zawieszanie lub zmniejszanie świadczeń w razie osiągania przychodu podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia społecznego]
1. Prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.
Natomiast zgodnie z Ustawą z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:
Art. 6. [Podmioty podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym]
4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, studenci i uczniowie do 26 roku życia mogą nie wliczać do limitu, przychodów uzyskanych z umowy zlecenia, pod warunkiem, że taka umowa nie podlega obowiązkowi pod ubezpieczenia społeczne. Kluczowe do kontroli limitu jest zatem, aby umowa zlecenia lub umowa o dzieło była oskładkowana. Sytuacja, w której umowa zlecenia może podlegać składkom społecznym, występuje, gdy student lub uczeń jest zatrudniony np.: na podstawie umowy o pracę u tego samego pracodawcy, na przykład na umowie o pracę. Analogiczna uwaga dotyczy umowy o dzieło zawartej z pracodawcą, u którego osoba jest już zatrudniona na etacie. W tych przypadkach przychody z umowy zlecenia lub o dzieło mogą być wliczane do limitu przychodów, od którego zależy wypłata renty rodzinnej.
Przykład
Katarzyna jest studentką drugiego roku studiów licencjackich, ma 23 lata i podpisała umowę zlecenia z lokalną firmą projektową na wykonanie serii grafik komputerowych. Ponieważ Katarzyna jest poniżej 26 roku życia, a umowa zlecenia nie jest związana z etatowym pracodawcą, przychód z tej umowy zlecenia nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (art. 6 ust. 4 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku z tym, przychód Katarzyny z tej umowy zlecenia nie będzie wliczany do limitu przychodów, który mógłby wpłynąć na zmniejszenie lub zawieszenie renty rodzinnej. Przychodu z takiej umowy (w takiej sytuacji) nie raportujemy corocznie do ZUS ponieważ umowa jest zwolniona ze składek na ubezpieczenia społeczne.
Roczne zawiadomienie o przychodach studenta
Osoby otrzymujące emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną, które w poprzednim roku zarabiały dodatkowo do swoich świadczeń, w niektórych przypadkach mają obowiązek złożenia powiadomienia do ZUS - do 1 marca bieżącego roku. Emeryci i renciści, którzy generują przychody z źródeł niepodlegających obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, na przykład z umowy o dzieło nie wykonywanej na rzecz ich bieżącego pracodawcy, nie są zobowiązani do informowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o tych przychodach ani do ich rozliczenia po zakończeniu roku. Takie stanowisko przyjął również ZUS w komunikacie z dnia 26 lutego 2021 roku:
"Obowiązek zawiadomienia o przychodach i rozliczenia po zakończeniu roku nie dotyczy też emerytów i rencistów, którzy osiągają przychody niepodlegające obowiązkowi ubezpieczeń społecznych"
Renta rodzinna – dziecko, uczeń lub student.
Renta rodzinna jest przyznawana dzieciom do momentu ukończenia 16 roku życia. W przypadku kontynuacji nauki, prawo do renty może być przedłużone nawet do zakończenia roku akademickiego, jeśli 25 rok życia przypada na ostatni rok studiów. Uprawnienie do otrzymywania renty w okresie edukacji wymaga potwierdzenia w formie zaświadczeń z placówki edukacyjnej, które zazwyczaj są ważne na czas jednego roku. ZUS wypłaca rentę rodzinną za czas określony w zaświadczeniu.
Uczniowie szkół ponadpodstawowych mają prawo do renty rodzinnej do końca wakacji, czyli do 31 sierpnia. W przypadku studentów, renta rodzinna zwykle przysługuje przez cały rok akademicki, od października do września.
Co z wrześniem po wakacjach?
Maturzyści, którzy zostali przyjęci na pierwszy rok studiów i chcą otrzymać rentę rodzinną również za miesiąc wrzesień, powinni podjąć odpowiednie kroki, aby zapewnić ciągłość wypłaty świadczenia. Do końca września muszą złożyć wniosek o kontynuację wypłaty renty rodzinnej wraz z zaświadczeniem z uczelni, które potwierdza ich przyjęcie na studia. Następnie, mają czas do końca października na uzupełnienie dokumentacji o zaświadczenie z uczelni, potwierdzające faktyczne rozpoczęcie studiów. Dzięki temu procesowi, mogą oni zachować prawo do renty rodzinnej także za wrzesień, pomimo że rok akademicki rozpoczyna się zazwyczaj w październiku.
Z kolei studenci, którzy kontynuują edukację i których zaświadczenie o nauce zostało wydane na okres jednego roku, powinni złożyć wniosek wraz z aktualnym zaświadczeniem o kontynuowaniu nauki do końca października każdego roku, aby zapewnić nieprzerwaną wypłatę renty rodzinnej na kolejny rok akademicki.
Limit przychodów do renty rodzinnej - ile może dorobić student do renty rodzinnej?
Jeśli umowa zlecenie jest oskładkowana lub jest to każda inna umowa podlegająca pod ubezpieczenia społeczne, to należy zwrócić uwagę na limity przychodów. Od 1 marca do 31 maja 2024 roku kwota przychodu odpowiadająca:
70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2023 r. wynosi 5278,30 zł - przychody powyżej tej kwoty wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty
130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2023 r. wynosi 9802,50 zł - przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty
Przykład
Anna jest studentką (24 lat), która otrzymuje rentę rodzinną ze względu na śmierć rodzica. Oprócz studiów, Anna pracuje na część etatu w lokalnej księgarni na umowę o pracę, gdzie zarabia miesięcznie 1500 zł. Dodatkowo, w okresie przedświątecznym, księgarnia proponuje Ani dodatkową pracę na podstawie umowy zlecenia, z której Anna może zarobić jeszcze 1000 zł. Ponieważ Anna już jest zatrudniona u tego samego pracodawcy na umowę o pracę, przychód z umowy zlecenia (1000 zł) będzie wliczany do limitu przychodów, który decyduje o prawie do renty rodzinnej. Dodatkowa umowa zlecenie (1000 zł) podlega pod ubezpieczenia społeczne. Jeżeli łączne przychody Anny z obu umów (1500 zł + 1000 zł = 2500 zł) przekroczą ustalony przez ZUS limit przychodów, renta rodzinna Anny może zostać zmniejszona lub zawieszona na podstawie przekroczenia tego limitu. Przychody tego rodzaju należy raportować do ZUS (raz w roku lub częściej).
Czy studia podyplomowe przedłużają rentę rodzinną?
Kwestia przyznawania renty rodzinnej osobom kontynuującym edukację na studiach podyplomowych jest przedmiotem różnych interpretacji przepisów. W tym przypadku należy zachować ostrożność i być gotowym na ewentualne dochodzenie swoich praw.
Początkowo ZUS przyjmował stanowisko, że prawo do przedłużenia renty rodzinnej na podstawie uczęszczania na studia podyplomowe może być kwestionowane. Argumentowano to tym, że ustawa emerytalna powstała przed wprowadzeniem systemu bolońskiego i nie przewidywała podziału na studia I, II i III stopnia, a termin "studia wyższe" nie obejmował studiów podyplomowych, z tego względu osoby na studiach podyplomowych, które nie są uznawane za studentów w rozumieniu nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, nie miałyby prawa do renty rodzinnej - osoby takie są słuchaczami a nie studentami.
Art. 68. [Prawo do renty rodzinnej dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych]
1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:
1)do ukończenia 16 lat;
2)do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3)bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
2. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.Jednak Sąd Najwyższy, w uchwale z 25 września 2019 roku (sygn. akt III UZP 6/19), podjął odmienne stanowisko. Uznał, że osobom, które osiągnęły 25 lat życia i znajdują się na ostatnim roku studiów podyplomowych, należy przedłużyć prawo do renty rodzinnej do zakończenia tego roku akademickiego, zgodnie z art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd odwołał się do wykładni celowościowej, sugerującej, że celem ustawy jest wsparcie osób w dalszej edukacji, niezależnie od formy studiów. Uchwała SN daje podstawę do dochodzenia swoich praw na gruncie prawnym.
"Skoro ustawodawca mówi o studiach w szkole wyższej, to studia podyplomowe też są studiami w szkole wyższej - stwierdził sędzia Iwulski. - Wykładnia zwężająca nie ma zastosowania" - dodał SN.
Przeczytaj również:
Podsumowanie
Ile może dorobić student do renty rodzinnej? - zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. - o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Przychód z tytułu tych umów nie powoduje zatem zmniejszenia ani zawieszenia wypłaty renty rodzinnej. Nie ma również konieczności raportowania do ZUS informacji o wysokości uzyskanego przychodu z takich umów. Jeśli chcesz przedłużyć rentę rodzinną, to w momencie ukończenia 25 roku życia bądź na ostatnim roku studiów uczelni wyższej.
Pamiętaj - brak renty rodzinnej, zawieszenie lub utrata renty rodzinnej nie powoduje utraty prawa do zwolnienia umowy zlecenia ze składek ZUS - jeśli stracisz rentę, to do ukończenia 26 roku życia, jako student lub uczeń nadal umowy zlecenie i umowy o dzieło mogą być zwolnione ze składek (do momentu ukończenia 26 roku życia i posiadania statusu ucznia lub studenta). |
Nota prawna:
NEX nie ponosi odpowiedzialności za stosowanie w praktyce informacji objętych powyższym materiałem. Materiał niniejszy ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej ani podatkowej.
