Osoby prowadzące własną działalność gospodarczą opłacają składki na ubezpieczenia społeczne i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składki społeczne są naliczane od kwoty, którą przedsiębiorca sam zadeklaruje, ale istnieje minimalna granica tej kwoty. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, minimalna podstawa wymiaru tych składek nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, co w roku 2024 wynosi 4.694,40 zł. Obejmuje to również składki na Fundusz Pracy.
Naliczanie składki zdrowotnej przedsiębiorcy w czasie choroby
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana inaczej niż w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne. Np.: przedsiębiorcy płacący podatek liniowy ustalają ją od swojego dochodu. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych określa, jak należy obliczać składkę zdrowotną, uwzględniając specjalne zasady wskazane w tej ustawie. Składka zdrowotna jest opłacana w całości nawet przy miesięcznej chorobie.
Obniżenie składek społecznych przedsiębiorcy w okresie choroby
W przypadku przedsiębiorców, istnieją specjalne regulacje dotyczące obniżania składek na ubezpieczenia społeczne w czasie choroby. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorcy mogą zmniejszyć podstawę wymiaru składek za okres choroby, jeśli spełniają określone warunki. Dzieje się tak proporcjonalnie do liczby dni, w których byli niezdolni do pracy. Analogicznie, w przypadku gdy ubezpieczenia emerytalne i rentowe są aktywne tylko przez część miesiąca, minimalna podstawa składek jest pomniejszana o dni, w których ubezpieczenia nie obowiązywały. Jeśli jako przedsiębiorca zostajesz niezdolny do pracy z powodu choroby i przysługuje zasiłek chorobowy, możesz pomniejszyć podstawę składek na ubezpieczenia społeczne za ten okres. Oznacza to, że za dni, w których byłeś niezdolny do pracy, nie musisz opłacać pełnych składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, chorobowe i wypadkowe (proporcjonalnie).
Jednakże, jeśli chodzi o składkę na ubezpieczenie zdrowotne, sytuacja wygląda inaczej. Zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, podstawa wymiaru składki zdrowotnej nie ulega zmniejszeniu nawet w przypadku niezdolności do pracy. Oznacza to, że przedsiębiorcy muszą opłacać pełną składkę zdrowotną za każdy miesiąc, niezależnie od tego, ile dni spędzili na zwolnieniu lekarskim.
Przykład - L4 niepełny miesiąc
Pani Maria prowadzi własną kawiarnię jako jednoosobowa działalność gospodarcza, opodatkowana według skali podatkowej. W marcu 2024 roku Pani Maria doznała kontuzji, która uniemożliwiła jej pracę od 10 do 24 marca. W związku z tym otrzymała elektroniczne zaświadczenie lekarskie (e-ZLA) i zasiłek chorobowy za okres od 11 do 24 marca, wypłacony przez ZUS. Pani Maria, jako przedsiębiorca, regularnie opłaca składki na ubezpieczenia społeczne (+ dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) i zdrowotne od deklarowanej przez siebie kwoty dochodu.
W deklaracji ZUS DRA za marzec 2024 roku:
Składki na ubezpieczenia społeczne: podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, chorobowe i wypadkowe, a także na Fundusz Pracy zostanie odpowiednio zmniejszona za dni choroby. Ponieważ kontuzja trwała przez 14 dni, to podstawa wymiaru składek za te dni zostanie obniżona proporcjonalnie do liczby dni niezdolności do pracy. Zakładając, że Pani Maria zwykle deklaruje podstawę wymiaru składek na poziomie 3000 zł, obniżenie to będzie wynosiło 3000 zł * (14 dni / 31 dni) = 1354,84 zł. W związku z tym za marzec wpisze w deklaracji niższą podstawę wymiaru składek.
Składka zdrowotna: składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana od pełnej kwoty dochodu bez względu na czas choroby, ponieważ nie przewiduje się jej zmniejszania za dni niezdolności do pracy. Dlatego Pani Maria naliczy składkę zdrowotną od pełnego dochodu, który zwykle deklaruje dla celów składki zdrowotnej, nawet za okres choroby. W ten sposób Pani Maria spełnia swoje obowiązki przedsiębiorcy, jednocześnie korzystając z przysługujących jej ulg i zasiłków związanych z chorobą.
Przykład - L4 cały miesiąc
Choroba cały miesiąc a składki ZUS przedsiębiorcy - Pani Anna prowadzi własną firmę konsultingową jako jednoosobowa działalność gospodarcza i jest objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (+ dobrowolne chorobowe) oraz zdrowotnymi. W lipcu 2024 roku Pani Anna zachorowała na zapalenie płuc i była niezdolna do pracy przez cały miesiąc, od 1 do 31 lipca, co zostało potwierdzone elektronicznym zaświadczeniem lekarskim (e-ZLA).
Pani Anna opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty dochodu, która wynosi miesięcznie 5,000 zł. Z powodu choroby, Pani Anna spełnia warunki do otrzymania zasiłku chorobowego, który wypłacany jest przez ZUS. Składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz na Fundusz Pracy za ten miesiąc powinny być obniżone, ponieważ Pani Anna nie prowadziła działalności gospodarczej z powodu choroby.
W deklaracji ZUS DRA za lipiec 2024:
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalno-rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz FP): wpisać powinna wartość 0 zł, ponieważ była niezdolna do pracy przez cały miesiąc.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne: pomimo choroby, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana od kwoty dochodu.
Kiedy ZUS może odmówić wypłaty zasiłku dla przedsiębiorcy
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) może odmówić wypłaty zasiłku chorobowego dla przedsiębiorcy z kilku powodów, z których najczęstsze to:
jeśli przedsiębiorca nie opłacał regularnie składek
brak wymaganej długości ubezpieczenia: w niektórych przypadkach, aby kwalifikować się do zasiłku, przedsiębiorca musi być ubezpieczony przez określony czas
nieprawidłowości w dokumentacji: niekompletne lub błędnie wypełnione wnioski i dokumenty medyczne (takie jak e-ZLA), które są wymagane do przetworzenia wniosku o zasiłek
przedsiębiorca kontynuował pracę: jeśli ZUS ustali, że przedsiębiorca kontynuował pracę pomimo złożenia zaświadczenia o niezdolności do pracy, może to również być podstawą do odmowy wypłaty zasiłku
oszustwo lub nadużycie: ZUS może odmówić wypłaty zasiłku, jeśli stwierdzi, że przedsiębiorca dopuścił się oszustwa lub nadużył systemu ubezpieczeń (np. fałszując informacje dotyczące swojej niezdolności do pracy)
przekroczenie okresu zasiłkowego: jeżeli przedsiębiorca już wykorzystał maksymalny okres wypłaty zasiłku, na przykład w przypadku zasiłku chorobowego wypłacanego przez 182 dni w ciągu roku kalendarzowego (lub 270 dni dla osób z chorobami długotrwałymi), ZUS nie będzie kontynuował wypłat po przekroczeniu tego limitu.
W przypadku odmowy wypłaty zasiłku, przedsiębiorca zazwyczaj otrzymuje pisemne powiadomienie z dokładnym wyjaśnieniem przyczyn decyzji, a także informację o możliwości odwołania się od tej decyzji.
Choroba cały miesiąc a składki ZUS przedsiębiorcy - podsumowanie
Podsumowując, jako przedsiębiorca masz możliwość pomniejszenia podstawy składek na ubezpieczenia społeczne za okres, w którym z powodu choroby nie prowadziłeś działalności gospodarczej i przysługiwał Ci zasiłek chorobowy.
